Blinkende legering van koper en brons
Het Nederlandse gamelan ensemble Multifoon onder artistieke leiding van Sinta Wullur staat op het kruispunt van Oost en West. Samen met hun ruimdenkende geestverwanten van het Aurelia Saxofoon Kwartet toeren de Multifoners momenteel door ons land met het programma 'Gamelan meets saxophones'. Een ongebruikelijke legering van koper en brons, gonzend laverend tussen ingetogen, bezwerende en wilde, hypnotiserende, soms zelfs jazzy stukken.
Een gamelan is een groep instrumenten bestaand uit xylofoontypen en hangende en liggende gongs. Gamelanmuziek wordt voornamelijk gespeeld op de Indonesische eilanden Java en Bali. Op deze eeuwenoude traditie heeft Multifoon een hedendaags antwoord: de chromatische gamelan. Van oudsher kent de verzameling bronzen instrumenten een toonsysteem waarbij het octaaf is onderverdeeld in vijf tonen. De melodieën die klinken op de chromatische gamelan bewegen zich daarentegen over twaalf tonen, zoals gebruikelijk is in de westerse muziek.
Winst is dat Wullur en haar ensemble nu naar believen oosterse klanken en speeltechnieken met westerse muziek door de mixer kunnen halen. Er moet echter wel iets voor worden ingeleverd. Pentatoniek levert nu eenmaal een andere melodische spanningsboog op dan chromatiek, en het waren voor een belangrijk deel de in westerse oren vreemd klinkende intervallen die de gamelan haar mysterieuze aantrekkingskracht gaven.
Wat overeind blijft is de volle, bronzen klank die door de ruimte gonst en een vervreemdend effect bij de luisteraar teweegbrengt. Soms hypnotiserend, tijdens de strakke en luide Balinese variant, dan weer ingetogen wanneer wordt omgeschakeld naar de Javaanse speelstijl. De chromatische gamelan is zonder enige twijfel een verrijking van de timbres op het klankpallet van de nieuwe muziek. Het brons blinkt van nieuwigheid.
Een gamelan is een groep instrumenten bestaand uit xylofoontypen en hangende en liggende gongs. Gamelanmuziek wordt voornamelijk gespeeld op de Indonesische eilanden Java en Bali. Op deze eeuwenoude traditie heeft Multifoon een hedendaags antwoord: de chromatische gamelan. Van oudsher kent de verzameling bronzen instrumenten een toonsysteem waarbij het octaaf is onderverdeeld in vijf tonen. De melodieën die klinken op de chromatische gamelan bewegen zich daarentegen over twaalf tonen, zoals gebruikelijk is in de westerse muziek.
Winst is dat Wullur en haar ensemble nu naar believen oosterse klanken en speeltechnieken met westerse muziek door de mixer kunnen halen. Er moet echter wel iets voor worden ingeleverd. Pentatoniek levert nu eenmaal een andere melodische spanningsboog op dan chromatiek, en het waren voor een belangrijk deel de in westerse oren vreemd klinkende intervallen die de gamelan haar mysterieuze aantrekkingskracht gaven.
Wat overeind blijft is de volle, bronzen klank die door de ruimte gonst en een vervreemdend effect bij de luisteraar teweegbrengt. Soms hypnotiserend, tijdens de strakke en luide Balinese variant, dan weer ingetogen wanneer wordt omgeschakeld naar de Javaanse speelstijl. De chromatische gamelan is zonder enige twijfel een verrijking van de timbres op het klankpallet van de nieuwe muziek. Het brons blinkt van nieuwigheid.
De Indonesiër Philemon Mukarno benutte de mogelijkheden die de combinatie van gamelan met saxofoons biedt daarentegen ten volle, door zich te richten op het verwante boventonenspectrum van beide in strumentgroepen. Langdurig aangehouden tonen creëerden caleidoscopische klankvelden waarin het timbre nu eens warm en omfloerst klonk, dan weer rafelig en rouw of schril en iel. Met dank aan de prima klinkende zaal die het resonerende amalgaam van kleuren liet doordringen tot diep in het hoofd van de luisteraars, een weldadige klankmassage.
Samen met het altijd naar muzikaal avontuur zoekende Aurelia Saxofoon Kwartet stond Multifoon vrijdagavond in het Utrechtse Rasa. Koper en brons versmolten op veelal oorspronkelijke wijze in werken die maar liefst acht Nederlandse en buitenlandse componisten speciaal voor het programma schreven.
Nog te zien op
22 december, KIT Tropentenheater, Amsterdam. 19 december in De Witte Dame, Eindhoven.